Natuurkundelessen Ontwerpen

Natuurkundelessen Ontwerpen

1 Beeld van het vak en vakonderwijs

Praktijkboek

Het document hieronder geeft hoofdstuk 1 van het Praktijkboek natuurkundedidactiek – Natuurkundelessen ontwerpen.

Bronnen

voor verdere studie

1.2   Natuurkunde

Karakter en inhoud van het vak – In het eerste hoofdstuk van het Handboek natuurkundedidactiek en de bijbehorende website gaat het om de aard van natuurwetenschap, en met name natuurkunde: wat is dit voor vak, en wat willen we dat leerlingen daarover leren? Dat vormt een aanloop naar de vraag wat de mogelijke curriculumaccenten en de bijbehorende onderwijsdoelen van het vak natuurkunde in het voortgezet onderwijs zijn, en hoe de gekozen combinatie van onderwijsdoelen en curriculumaccenten bepalend zijn voor het beeld van het vak dat we aan leerlingen overbrengen. Dat hoofdstuk geeft daarmee een verdieping (met literatuurverwijzingen) van wat er in paragraaf 1.2 van het praktijkboek staat over de algemene doelen van het vak.

  • Peter Dekkers & Koos Kortland (2017). Aard van natuurwetenschap. In Koos Kortland, Ad Mooldijk & Hans Poorthuis (Red.), Handboek natuurkundedidactiek (pp. 1-7). Amsterdam: Epsilon Uitgaven.
  • Koos Kortland (2017). Curriculumaccenten en onderwijsdoelen. In Koos Kortland, Ad Mooldijk & Hans Poorthuis (red.), Handboek natuurkundedidactiek (pp. 7-12). Amsterdam: Epsilon Uitgaven.
  • Website: Handboek natuurkundedidactiek > 1 Natuurkunde > 1.2 Aard van natuurwetenschap | 1.3 Curriculumaccenten en onderwijsdoelen

Ook de volgende Engelstalige publicatie geeft een goed beeld van het karakter en de inhoud van het vak.

  • Keith Ross, Liz Lakin, Janet McKechnie & Jim Baker (2015). Teaching secondary science. Constructing meaning and developing understanding (4th edition) > Part I: Science and why we teach it (pp. 1-28). London & New York: Routledge.

Curriculum frameworks – In de UK zijn de drie bèta-vakverenigingen – de Royal Society of Biology (RSB), de Royal Society of Chemistry (RSC) en het Institute of Physics (IoP) – frameworks aan het ontwikkelen voor toekomstige curricula: adviezen voor beleidsmakers en curriculumontwikkelaars over waar het onderwijs in de verschillende bètavakken volgens hen over zou moeten gaan. Het artikel hieronder geeft een kort overzicht van de drie frameworks en gaat in op de overeenkomsten en verschillen tussen de drie producten.

Natuurwetenschappelijke werk- en denkwijze – Meer informatie over de natuurwetenschappelijke werk- en denkwijze en de manier om daarmee in de lespraktijk aan de slag te gaan is te vinden bij het (inmiddels deels alweer afgeschafte) vak Algemene Natuurwetenschappen (ANW). Op een aantal scholen is dit vak vervangen door een vak als Wetenschapsoriëntatie. De websites en artikelen hieronder geven meer informatie en inspiratie voor de lespraktijk.

1.3   Leerklimaat

Krachtig leerklimaat – De volgende publicaties geven achtergrondinformatie over het belang van een krachtig leerklimaat en het vormgeven daarvan.

  • Walter Geerts & René van Kralingen (2016). Handboek voor leraren (2e druk) > 1.1 Een krachtige leeromgeving motiveert (pp. 34-43). Bussum: Coutinho.
  • Robert Marzano & Wietske Miedema (2018). Leren in vijf dimensies, moderne didactiek voor het voortgezet onderwijs (7e druk) > Dimensie 1: Motivatie (pp. 21-59). Assen: Van Gorcum.
  • Sebo Ebbens & Simon Ettekoven (2015). Effectief leren, basisboek (4e druk) > 6 Bevorderen van het leerklimaat (pp. 175-214). Groningen: Noordhoff.

1.4   Competent in lesgeven

Leraar-kenmerken – De volgende publicaties geven achtergrondinformatie over de kenmerken van een goede leraar.

  • Walter Geerts & René van Kralingen (2016). Handboek voor leraren (2e druk) > 11 Een goede leraar worden (pp. 377-412). Bussum: Coutinho.
  • Martie Slooter (2019). De zes rollen van de leraar. Handboek voor effectief lesgeven (4e druk) > 1 Wat doet een effectieve leraar? (pp. 14-26). Huizen: Pica.

VMBO en MBO – De volgende publicatie geeft achtergrondinformatie over het vmbo.

  • Walter Geerts & René van Kralingen (2016). Handboek voor leraren (2e druk) > 12 Het vmbo (pp. 415-430). Bussum: Coutinho.

Veel leerlingen komen na het vmbo in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) terecht. Dan is het handig om als leraar op het vmbo een globaal beeld te hebben van dat vervolgonderwijs en de daar gehanteerde vakdidactiek.

  • Walter Geerts & René van Kralingen (2016). Handboek voor leraren (2e druk) > 13 Het mbo (pp. 431-446). Bussum: Coutinho.
  • NaSk in het MBO | Auteur: Hans Poorthuis.

Vakdidactische competentie – Het samenwerkingsorgaan Beroepsregister Leraren heeft een uitgebreide beschrijving gemaakt van de bekwaamheden waarover een leraar moet beschikken. Deze beschrijving is ingedeeld in zeven competenties, waarvan vier in de klas en drie buiten de klas. Eén van die competenties is de vakdidactische competentie zoals geformuleerd in het document hieronder.

Kennisbasis vakdidactiek – De door de lerarenopleidingen vastgestelde Kennisbasis vakdidactiek Natuurkunde vat samen over welke vakdidactische kennis de leraar natuurkunde dient te beschikken.

Deze kennisbasis is ook te vinden op de website Ecent/ELWIeR van de lerarenopleidingen Science en Wiskunde/Rekenen, met daaraan toegevoegd per onderdeel een aantal relevante artikelen voor verdere verdieping.

Examenprogramma’s – De examenprogramma’s van alle vakken voor alle schoolsoorten zijn te vinden op de volgende website.

 Kerndoelen – De volgende SLO-publicatie geeft informatie over de kerndoelen voor ‘Mens en natuur’ in de onderbouw, met suggesties voor uitwerkingen wat betreft inhoud en activiteiten.

Lespraktijk – In 1995 is door de SLO, APS en LO’S bij Thieme het boek Natuur- en Scheikunde in de basisvorming, een praktische uitwerking in lesvoorbeelden uitgegeven. Hoewel sommige termen in het boek inmiddels verouderd zijn (zoals ‘overheadprojector’), is veel van de didactiek die aan de orde komt nog zeer relevant. Het boek geeft een mooi beeld van de variatie die binnen de lessen natuur- en scheikunde mogelijk is wat betreft de vormgeving van de lespraktijk bij uiteenlopende onderwerpen en aandachtspunten, en is te zien als een bron van inspiratie voor vakdidactisch ontwerpen.

Opleidingsactiviteiten

Het eerste document hieronder geeft enkele suggesties voor opleidingsactiviteiten / opdrachten bij hoofdstuk 1 van het Praktijkboek natuurkundedidactiek. Het document daaronder geeft het werkblad waarvan in één van de opdrachten sprake is.

Werkblad