Natuurkundelessen Ontwerpen

Natuurkundelessen Ontwerpen

8 Leerplan en leermiddelen

Praktijkboek

Het document hieronder geeft hoofdstuk 8 van het Praktijkboek natuurkundedidactiek – Natuurkundelessen ontwerpen.

Bronnen

voor verdere studie

8.2   Leerplan en leerplanontwikkeling

Leerplanontwikkeling – De volgende publicaties geven achtergrondinformatie over leerplanontwikkeling, deels algemeen en deels specifiek voor het leergebied ‘Mens en natuur’ in de onderbouw.

  • Henk Pol (2017). Curriculum. In Koos Kortland, Ad Mooldijk en Hans Poorthuis (Red.), Handboek natuurkundedidactiek (pp. 13-20). Amsterdam: Epsilon Uitgaven.
  • Wim Spek & Maaike Rodenboog (2007). Concretisering van de kerndoelen Mens en natuur. Enschede: SLO.

De SLO heeft een cursus Curriculumontwerp, van les naar leerlijn ontwikkeld. Aan de hand van verschillende opdrachten en werkvormen leert de cursist de belangrijkste principes van leerplanontwikkeling. Zodoende wordt de cursist opgeleid in het ontwikkelen van onderwijs, te beginnen met een les en uiteindelijk richting een lessenreeks, passend in een leerlijn en binnen de visie van de school.

Lesmaterialen – De lesmaterialen van de leerplanontwikkelingsprojecten als PLON, DBKna, MENT en NiNa staan op de website van Ecent/ELWIeR.

  • Website Ecent/ELWIeR: PLON
  • Website Ecent/ELWIeR: DBKna
  • Website Ecent/ELWIeR: MENT
  • Website Ecent/ELWIeR: NiNa

Curriculum.nu – Wat moeten onze leerlingen kennen en kunnen? Dat is de centrale vraag waarover 150 leraren en schoolleiders zich het afgelopen jaar hebben gebogen. Op 10 oktober 2019 presenteren de teams hun voorstellen aan de minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs. Die voorstellen vormen de basis voor de herziening van de kerndoelen voor het primair onderwijs, het voortgezet onderwijs en het speciaal onderwijs. Voor de bovenbouw doen de teams aanbevelingen, waarbij de bestaande vakken het uitgangspunt zijn.

Alle voorstellen, waaronder die voor het voor natuurkunde relevante leergebied ‘Mens & Natuur’, zijn te vinden op de website van Curriculum.nu.

8.3   Leerboeken en multimediale leermiddelen

Internet – Een veel gebruikte zoekmachine – zowel voor leraren als voor leerlingen – is Google, maar ook heel bruikbaar voor het onderwijs is de wetenschappelijke variant Google Scholar.

Digibord – De populariteit van het digibord is groeiende. Begrijpelijk als je ontdekt welke mogelijkheden dit gereedschap met zich meebrengt. Het werken met een digitaal schoolbord vergt wel enige training.

Mobiele telefoon – Gebruik van de mobiele telefoon als stemkastje (bijvoorbeeld voor het door de leerlingen beantwoorden van meerkeuzevragen) kan onder ander met Socrative.

Video’s – Op YouTube vind je veel voor het onderwijs geschikte filmpjes. YouTube heeft een goede zoekmachine, dus je kunt gemakkelijk allerlei toepassingen van het natuur- en techniekonderwijs vinden.

De audiovisuele portal voor basisscholen, het voortgezet onderwijs en het MBO is Teleblik: zoek naar honderden uitzendingen, bewaar favoriete uitzendingen, maak eigen fragmenten met de snijmachine, en toon zelfgemaakte montages in de klas. Een andere bron voor op het onderwijs gerichte films is School-tv, met onder andere Kernpunt- en Klokhuis video’s. Gebruik voor beide portals het entree-account van de school, of maak zelf een (gratis) account aan.

Computersimulaties – Simulaties en animaties zijn onder andere te vinden op de websites hieronder. Overigens is alles op internet vluchtig, dus er is nooit de garantie dat alle websites nog in de lucht zijn. Soms zijn de simulaties en animaties te downloaden en dan offline te gebruiken. Meestal kun je ze dan ook in eigen webpagina’s inbouwen.

Een veelgebruikte omgeving voor het zelf maken van computersimulaties is Yenka. In deze omgeving is voor alle leerstofdomeinen ook kant-en-klare content te vinden.

Gamification – Het NVON-tijdschrift Terugkoppeling heeft in 2015 een themanummer uitgebracht over ‘spel’ in het techniek- en bètaonderwijs in het vmbo en de onderbouw havo/vwo om het leren via bijvoorbeeld gamification leuker en uitdagender te maken.

Het artikel hieronder gaat in op de inzet van spelelementen om leerlingen te motiveren voor een herhalingsles.

Serious games – De website Gamedidactiek geeft een bronnenlijst met verzamelsites voor educatieve games.

  • Website: Gamedidactiek > Boeken/Literatuur > Gamedidactiek basisboek

Flipping the classroom – Kennisclips voor gebruik bij flipping the classroom zijn onder andere te vinden op de volgende websites.

Wikiwijs – Op deze door Kennisnet onderhouden website is via de startpagina voor natuurkunde veel open en gratis lesmateriaal te vinden (waaronder een deel van de hierboven genoemde bronnen). Daarnaast biedt de website de mogelijkheid om zelfstandig of samen met collega’s lesmateriaal te maken en te delen met anderen.

8.4   Examenprogramma’s en examens

Examenprogramma’s – De examenprogramma’s en syllabi van alle vakken voor alle schoolsoorten zijn te vinden op de volgende website.

In de vakinformatie voor het staatsexamen staat ook een specificatie van de domeinen van het school­examen. Dit is handig, omdat deze specificatie niet in de syllabus staat.

Examens – De eindexamens (inclusief uitwerkbladen en correctievoorschrift) van de bètavakken voor alle schoolsoorten zijn te vinden op de NVON-website.

  • Website: NVON > les & examen > examen

8.5   Computersoftware

Computerondersteund modelleren – De volgende publicaties gaan in op computerondersteund modelleren, onder andere met Coach.

  • Onne van Buuren & Koos Kortland (2017). Modelleren. In Koos Kortland, Ad Mooldijk & Hans Poorthuis (Red.), Handboek natuurkundedidactiek (pp. 296-308). Amsterdam: Epsilon Uitgaven.
  • Website Ecent/ELWIeR: Modelleren door middel van ICT | Auteur: Ad Mooldijk.

Lespraktijk – De volgende artikelen geven uiteenlopende voorbeelden van de lespraktijk rond computerondersteund modelleren.

Lesmaterialen – Op de website van het Handboek natuurkundedidactiek staat een aantal lessenseries rond computerondersteund modelleren, voor het grootste deel gericht op de bovenbouw havo/vwo. De modellen zijn mogelijk bruikbaar (als bron van inspiratie) voor het doen van onderzoek door leerlingen.

Coach – De Coach-software (huidige versie: Coach7) is ontwikkeld door en verkrijgbaar bij het CMA.

Arduino – De volgende publicaties gaan in op het gebruik van de Arduino in de lespraktijk.

Robotica – Een stap verder dan (of een alternatief voor) werken met het systeembord en de Arduino is het ontwerpen en programmeren van robots. De artikelen hieronder geeft een impressie van de lespraktijk bij het keuzeonderwerp Robotica.

8.6   Musea, science centers en bedrijven

Informele wetenschapseducatie – Paragraaf 8.6 uit het praktijkboek is voor een deel ontleend aan het Handboek natuurkundedidactiek.

  • Anne Land-Zandstra (2017). Informele wetenschapseducatie. In Koos Kortland, Ad Mooldijk & Hans Poorthuis (Red.), Handboek natuurkundedidactiek (pp. 340-346). Amsterdam: Epsilon Uitgaven.

Wetenschapsmusea – Alle wetenschapsmusea van Nederland zijn verenigd in het VSC netwerk. Per museum vind je het actuele aanbod van lessen en schoolprogramma’s op hun eigen website.

Wetenschapseducatie – Op de website van het Handboek natuurkundedidactiek staat een overzicht van het aanbod aan buiten- en binnenschoolse programma’s voor wetenschapseducatie, voor het grootste deel gericht op de bovenbouw havo/vwo. Een deel van het aanbod is mogelijk ook geschikt voor vmbo en onderbouw havo/vwo.

Jet-Net – In het netwerk Jet-Net werken bedrijven en scholen samen om natuur en techniek tot leven te wekken. Het artikel hieronder gaat in op hoe leraren en leerlingen die samenwerking ervaren.

Gastlessen en bedrijfsbezoeken – Het samenwerkingsverband TechniekTalent.nu biedt vmbo- en havo/vwo-scholen ondersteuning bij het organiseren van gastlessen en bedrijfsbezoeken die leerlingen een beter beeld geven van (werken in de) techniek. Het artikel hieronder gaat in op de belangrijkste aspecten van die gastlessen en bedrijfsbezoeken.

De publicatie Collegetour Handboek van het VO-HO-netwerk BètaPartners biedt praktische tips en een stappenplan voor leraren die bedrijfsbezoeken willen organiseren. Ook de website Bedrijf in de klas biedt inspiratie, ideeën, lesmateriaal en wegwijzers.

Opleidingsactiviteiten

Het eerste document hieronder geeft enkele suggesties voor opleidingsactiviteiten / opdrachten bij hoofdstuk 8 van het Praktijkboek natuurkundedidactiek. De documenten daaronder geven de werkbladen waarvan in enkele van de opdrachten sprake is.

Werkbladen